Ο ελληνικός κόσμος μετά τον Αλέξανδρο

Σεπτέμβριος, 22 2022
opac-image (16)

Το ζητούμενο για μια ιστορική μελέτη που φιλοδοξεί να επισκοπήσει, μια ιστορική περίοδο στο σύνολό της είναι αφενός η περιεκτικότητά της, ο βαθμός σύνθεσης τον οποίο επιτυγχάνει, και αφετέρου το κατά πόσο προάγει την ιστορική έρευνα και μελέτη αναδεικνύοντας νέα στοιχεία και νέες πτυχές του υπό εξέταση αντικειμένου. Το εγχείρημα γίνεται ακόμη δυσκολότερο όταν η υπό εξέταση περίοδος είναι η ελληνιστική, εποχή δαιδαλώδης όσον αφορά τα ιστορικά γεγονότα καθώς και τις κοινωνικές, οικονομικές και ευρύτερα πολιτισμικές πτυχές που την ορίζουν, αλλά και, μέχρι πρόσφατα, μάλλον «υποτιμημένη» στο επίπεδο της ιστορικής μελέτης και έρευνας σε σύγκριση με την κλασική περίοδο της ελληνικής Αρχαιότητας. Ο ελληνικός κόσμος μετά τον Αλέξανδρο, 323-30 π.Χ. του Γκρέιαμ Σίπλυ αποτελεί μείζονα συμβολή στη μελέτη της ελληνιστικής περιόδου, προάγοντας τη συνθετική θεώρηση της εποχής από το θάνατο του Αλέξανδρου ως το Άκτιο με κατευθυντήρια αρχή ότι τα ιστορικά γεγονότα, η κοινωνία και η κουλτούρα συγκροτούν ένα ενιαίο όλο. Η κατανομή της μελέτης σε δέκα μεγάλα κεφάλαια, όπου παρουσιάζονται συνθετικά δυναστείες, γεωγραφικές περιοχές και θέματα, και τα οποία συνοδεύονται από πλούσιο εικονογραφικό υλικό, χάρτες, πίνακες και διαγράμματα, βοηθά τον αναγνώστη να διατηρεί τον προσανατολισμό του στον ελληνιστικό λαβύρινθο. Χαρακτηριστικά του έργου είναι η κριτική προσέγγιση παλαιότερων γενικεύσεων για την ελληνιστική περίοδο, η εκτεταμένη χρήση των πρωτογενών γραπτών πηγών, αλλά και η αξιοποίηση των πιο πρόσφατων δεδομένων της ιστορικής και αρχαιολογικής έρευνας, ιδιαίτερα στον ελλαδικό χώρο. Η εξαντλητική βιβλιογραφική τεκμηρίωση και η κριτική παρουσίαση των πηγών και των μελετών για την ελληνιστική περίοδο συμπληρώνουν τη μεγάλη αυτή επισκόπηση της εποχής, η οποία, σύμφωνα με τον συγγραφέα, «δίκαια θα μπορούσε να χαρακτηριστεί η ελληνικωτάτη από όλες τις προβυζαντινές φάσεις της ελληνικής ιστορίας». (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου) Ο Γκρέιαμ Σίπλι έπειτα από κριτική προσέγγιση παλαιότερων γενικεύσεων για την ελληνιστική περίοδο και αξιοποίηση των πιο πρόσφατων δεδομένων της ιστορικής και αρχαιολογικής έρευνας, ιδιαίτερα στον ελλαδικό χώρο, καταθέτει μια μείζονα συμβολή στη μελέτη της ελληνιστικής περιόδου. Προάγει τη συνθετική θεώρηση της εποχής από τον θάνατο του Αλέξανδρου ως το Άκτιο με κατευθυντήρια αρχή ότι τα ιστορικά γεγονότα, η κοινωνία και η κουλτούρα συγκροτούν ένα ενιαίο όλο. Στα δέκα μεγάλα κεφάλαια που συγκροτούν το βιβλίο ο Γκρέιαμ συνδυάζει την ιστορική αφήγηση με την κοινωνία και την κουλτούρα. Εν προκειμένω αυτή η διαίρεση αποδεικνύεται χρήσιμη γιατί έτσι αναδεικνύονται πιο συγκροτημένα οι επιμέρους όψεις του ελληνιστικού πολιτισμού: η κοινωνία, η οικονομία, η θρησκεία, οι επιστήμες, η τέχνη και η λογοτεχνία μιας γοητευτικής περιόδου. Παράλληλα, όμως, οι φίλοι της πολιτικής-στρατιωτικής ιστορίας μπορούν να επικεντρώσουν το ενδιαφέρον τους σε σχετικά κεφάλαια, προσπερνώντας τις προσεγγίσεις στην κοινωνία και την κουλτούρα.