Η τεχνητή νοημοσύνη δεσπόζει στη σκέψη όλων και φυσικά θα απασχολούσε και την 20η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου στη Θεσσαλονίκη. Οι συζήτήσεις με αυτό τον άξονα που είχε τίτλο ‘Άνθρωπος και Μηχανή” ήταν πολλές. Σταχολογούμε μερικές από τις πιο ενδιαφέρουσες.
Τεχνητή νοημοσύνη και σύγχρονες βιβλιοθήκες
Μία ενδιαφέρουσα εκδήλωση πραγματοποιήθηκε το πρωί της Παρασκευής, στην 20η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης με θέμα «Τεχνητή νοημοσύνη στις σύγχρονες βιβλιοθήκες» που διοργάνωσαν το Τμήμα Βιβλιοθηκονομίας, Αρχειονομίας και Συστημάτων Πληροφόρησης, το Διεθνές Πανεπιστήμιο της Ελλάδος, η Ένωση Ελλήνων Βιβλιοθηκονόμων και Επιστημόνων της Πληροφόρησης και η Κοβεντάριος Δημοτική Βιβλιοθήκη Κοζάνης. Τα ερωτήματα που τέθηκαν από την δημοσιογράφο Αλεξάνδρα Γούτα ήταν πολλά και ενδιαφέροντα, όπως ενδιαφέρουσες ήταν και οι απαντήσεις των εξαιρετικών ομιλητών.
Ο Ευάγγελος Ιωαννίδης, επίκουρος καθηγητής Τμήματος Οικονομικών Επιστημών, ΑΠΘ «ξενάγησε» το πολυπληθές κοινό σε περιπτώσεις χρήσης της Τεχνητής Νοημοσύνης σε πολιτιστικούς οργανισμούς, βιβλιοθήκες και μουσεία, ενώ ανέφερε ότι «Οι βιβλιοθηκονόμοι θα εξακολουθήσουν να είναι απαραίτητοι και χρήσιμοι στο μέλλον, αλλά θα πρέπει να εξειδικευτούν και να καταρτιστούν στο καινούργιο αντικείμενο της Τεχνητής Νοημοσύνης, ώστε να μπορούν να διακρίνουν το αληθινό από το ψεύτικο, τις αξιόπιστες από τις αναξιόπιστες πηγές».
Ο Γεώργιος Αναστασάκης, Υπεύθυνος Ψηφιακών Εφαρμογών INTEROPTICS, αναφέρθηκε στο εργαλείο Τurnitin, την διαχείριση του οποίου έχουν οι ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες και το οποίο χρησιμοποιούν για να κάνουν ανίχνευση όχι για λογοκλοπή, αλλά για να γίνουν ταυτίσεις σε μία βάση δεδομένων με την εργασία που θα έχει κανείς βάλει στο Τurnitin.
Ο Αλέξανδρος Ζ. Σπυρόπουλος, Ερευνητής των Εργαστηρίων Υπολογιστικών και Εφαρμοσμένων Μαθηματικών, ΔΠΘ και ΜεταΔΕΔΟΜΕΝΩΝ, Διαχείρισης Πληροφοριών και Δεδομένων, ΔΙΠΑΕ, στο ερώτημα αν η εμφάνιση του Σημασιολογικού Ιστού επιτρέπει την ενσωμάτωση πρόσθετου επιπέδου ευφυΐας στο περιβάλλον των διαδικτυακών εφαρμογών και τι σημαίνει αυτό για τις βιβλιοθήκες, έδωσε τη δική του απάντηση: «Όταν συζητάμε για τον σημασιολογικό ιστό, με μία λέξη συζητάμε για τον τρόπο, με τον οποίο μπορούμε να κάνουμε τη μηχανή να συλλογίζεται και τον τρόπο που περνάμε από τα υπολογιστικά μαθηματικά, στα μαθηματικά των συλλογισμών. Είναι δεδομένο ότι η σημασιολογική αναζήτηση θα βοηθήσει πολύ τους αναγνώστες, ερευνητές, και βιβλιοθηκονόμους στις βιβλιοθήκες», τόνισε χαρακτηριστικά.
Ο Γιάννης Φαρσάρης, καθηγητής Πληροφορικής, ανέφερε ότι το στοίχημα της επόμενης εποχής είναι αν θα μπορέσουν οι βιβλιοθήκες – ακαδημαϊκές, δημόσιες και δημοτικές – να λειτουργήσουν, όχι πλέον ως κέντρα πληροφόρησης, ούτε καν γνώσης, αλλά επενδύοντας στις ανθρώπινες δεξιότητες χρησιμοποιώντας τα εργαλεία της Τεχνητής Νοημοσύνης τα οποία είναι είτε δωρεάν, είτε με πολύ μικρό κόστος, που σημαίνει προσβάσιμα στον καθένα.
Ο συγγραφέας Γεώργιος Σιόλας, Εκδόσεις Στερέωμα και Εργαστηριακό Διδακτικό Προσωπικό στο Εργαστήριο Τεχνητής Νοημοσύνης και Συστημάτων Μάθησης, ΕΜΠ, στην ερώτηση αν τα εργαλεία της Τεχνητής Νοημοσύνης μπορούν μέσω των βιβλιοθηκών των πανεπιστημίων και των ερευνητικών κέντρων να βοηθήσουν στην έρευνα, απάντησε: «Αυτήν τη στιγμή δεν έχουμε μηχανές που παράγουν σημαντικές αναπαραστάσεις, γνώση, θεωρίες και συλλογιστική, αλλά καλές προβλεπτικές μηχανές. Αυτό που θα έβλεπα αυτήν τη στιγμή ρεαλιστικό για τις βιβλιοθήκες, είναι να επενδύσουν σε μεγάλα γλωσσικά μοντέλα ανοικτού κώδικα και να τα εκπαιδεύσουν πάνω στις δικές τους συλλογές. Θα έχουν μία μεγάλη βελτίωση στα αποτελέσματα που θα έχουν στη διαλογική συζήτηση».
«Τεχνητή νοημοσύνη και λογοτεχνία»
Το τελευταίο τεύχος του 4μηνου περιοδικού για το βιβλίο «Βλάβη» με θέμα «Τεχνητή Νοημοσύνη και Λογοτεχνία», παρουσιάστηκε σε εκδήλωση που πραγματοποίησαν οι Εκδόσεις Αντίποδες, με ομιλήτριες την Ντίνα Σωτηριάδη, εκδόσεις Εκτός Γραμμής και την Ελένη Τσατσαρώνη, υποψήφια διδακτόρισσα Κοινωνιολογίας ΕΚΠΑ, στο πλαίσιο πάντα της 20ής Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης και με συντονιστή τον Χρήστο Κρυστάλλη (βιβλιοπωλείο ΣΚΡΙΠ και περιοδικό Βλάβη), ο οποίος στην εισαγωγή του ανέφερε μεταξύ άλλων: «Για μας η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι εξαιρετικά χρήσιμη στο βαθμό που μπορούμε να την αναγνωρίσουμε ως προϊόν ανθρώπινης εργασίας».
Με αφορμή το αφιέρωμα συζητήθηκαν οι τρόποι, με τους οποίους η λογοτεχνία δεν μπορεί απλώς να φανταστεί και να εμπνεύσει την τεχνητή νοημοσύνη, αλλά μπορεί να τη μετασχηματίσει στρέφοντάς τη σε μια πιο ανθρώπινη κατεύθυνση.
Η Ελένη Τσατσαρώνη, επισήμανε ότι μέσα από τη διδακτορική της διατριβή διερευνά τη σχέση μεταξύ επιστημονικής φαντασίας και επιστημονικής πραγματικότητας και διαπιστώνει μία μετατόπιση στη σύγχρονη επιστημονική φαντασία. «Από το εκδικητικό ρομπότ και την εκδικητική μορφοπλασία, όπως είναι ο Φρανκεστάιν, φτάσαμε στη φιλική εταιρότητα, μία εταιρότητα που μας καλεί να τη γνωρίσουμε να συναναπτυχθούμε μαζί της, να διαμορφώσουμε από κοινού μία πορεία ανθρώπινου και μη ανθρώπινου παράγοντα. Σας καλώ λοιπόν σε μία νέα διερεύνηση της σχέσης με το τεχνολογικό, σε μία διερεύνηση που δεν θα σκέφτεται τόσο πολύ το τι σημαίνει το μέλλον μας σε σχέση με την τεχνητή νοημοσύνη όσο το τι σημαίνει η τεχνητή νοημοσύνη στο παρόν και με ποιον τρόπο και με ποιες κοινωνικές συνθήκες παράγουμε τελικά την τεχνητή νοημοσύνη σήμερα», τόνισε χαρακτηριστικά.
Την δική της άποψη για το αν η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να γράψει λογοτεχνία, ανέπτυξε στους παραβρισκόμενους η Ντίνα Σωτηριάδη, εκδόσεις «Εκτός Γραμμής»: «Σε ό,τι αφορά το ζήτημα της τεχνητής νοημοσύνης και της λογοτεχνίας υπάρχει διαρκώς το ερώτημα αν η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να γράψει λογοτεχνία. Αν τελικά στο μέλλον θα διαβάζουμε κάτι και δεν θα μπορούμε να ξεχωρίσουμε αν το έχει γράψει μία μηχανή ή είναι μία πρωτότυπη παραγωγή, ανθρώπινη δημιουργία. Η βάση είναι ότι οτιδήποτε μπορεί να παραχθεί μέσα από τα λογισμικά, τους υπολογιστές, τις νέες τεχνολογίες, στην πραγματικότητα έχει ρυθμιστεί από τον ίδιο τον άνθρωπο. Υπάρχει μία ανθρώπινη εργασία πίσω από αυτό και πάντα θα υπάρχει κάποιος άνθρωπος είτε έχει να κάνει με το χτίσιμο της ίδιας της μηχανής, είτε έχει να κάνει με την ανάλυση των δεδομένων. Η τεχνητή νοημοσύνη δεν μπορεί να έχει το στοιχείο της φαντασίας και της δημιουργίας».
Ανάγνωση, Αναγνωστικός Γραμματισμός και Ψηφιακή Γενιά
Στο πλαίσιο του 2ου Διεθνούς Επαγγελματικού Προγράμματος της 20ης ΔΕΒΘ πραγματοποιήθηκε συζήτηση για τον αντίκτυπο που έχουν οι νέες τεχνολογίες στην ανάγνωση και στην αντίληψη του γραπτού κειμενικού λόγου, τόσο σε παιδιά όσο και σε ενήλικες. Τη συζήτηση συντόνισε ο ερευνητής, Παναγιώτης Κάπος.
Η Senja Pozar, Υπεύθυνη Διαχείρισης Δικαιωμάτων Mladinska knjiga από τη Σλοβενία, αναφέρθηκε στο project που παρουσιάστηκε στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου της Φρανκφούρτης και ονομάζεται «Μανιφέστο της Λιουμπλιάνα». Πρόκειται για μια πρωτοβουλία ανθρώπων του βιβλίου, όπου αναπτύσσονται ερευνητικά δεδομένα σχετικά με το πώς μπορεί να προωθηθεί σήμερα η ανάγνωση. Ακόμη, αναφέρθηκε στην «ανάγνωση υψηλού επιπέδου» ενώ, αναρωτήθηκε εάν θα φτάσει κάποτε η Τεχνητή Νοημοσύνη σε τέτοιο επίπεδο όπου θα κάνει την ανάγνωση αντί για εμάς.
Στη συνέχεια η Κατερίνα Χρυσανθοπούλου, Δρ. Παιδείας στα ΜΜΕ και Ψηφιακών Γραμματισμών, ανέλυσε την έννοια του Αναγνωστικού Γραμματισμού, εξηγώντας τις διαφορές ανάμεσα στην ανάγνωση στο χαρτί και στην ανάγνωση στην οθόνη. Επεσήμανε ότι, παρά τη μαζική διάδοση των ψηφιακών μέσων, το χαρτί φαίνεται να έχει ακόμη τον πρώτο λόγο στις επιλογές των φοιτητών και των αναγνωστών, ειδικά όταν πρόκειται να κάνουν βαθιά ανάγνωση κάποιου κειμένου. Μάλιστα, ανέφερε ότι, σύμφωνα με έρευνες, αν και τα παιδιά του Γυμνασίου προτιμούν να διαβάζουν στην οθόνη, τα παιδιά του Λυκείου φαίνεται να επιστρέφουν στο χαρτί, αλλά και να προτιμούν τις χάρτινες εφημερίδες.
Η Ανθή Μπάλιου, Υπ. Διδάκτορας Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ και Βιβλιοθηκονόμος, παρατήρησε ότι μετά την περίοδο της πανδημίας έχει μειωθεί ο αριθμός των φοιτητών, ο οποίος επισκέπτεται τις βιβλιοθήκες. Πρόσθεσε, ωστόσο, ότι ανάμεσα στην ηλεκτρονική και έντυπη ανάγνωση, οι φοιτητές φαίνεται να προτιμούν ακόμη το χαρτί για τη μελέτη τους.
Τα βιβλία στην εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης
Μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα συζήτηση σχετικά με το ρόλο της Τεχνητής Νοημοσύνης και τα πιθανά οφέλη και τους κινδύνους που ελλοχεύουν για τον κόσμο του βιβλίου, διενεργήθηκε κατά τη διάρκεια του 2ου Διεθνούς Επαγγελματικού Προγράμματος της 20ής ΔΕΒΘ.
Ο Ιωάννης Πήτας, Καθηγητής του τμήματος Πληροφορικής ΑΠΘ, εξήγησε τον τρόπο λειτουργίας της Τεχνητής Νοημοσύνης καθώς και το πώς αυτή αντιδιαστέλλεται από την ανθρώπινη νοημοσύνη, καθιστώντας σαφή τον επιστημονικό χαρακτήρα της στο ευρύ κοινό με απλά λόγια. Παράλληλα, έθεσε και τον προβληματισμό γύρω από τις προκλήσεις και τα διλήμματα που γεννιούνται από τη διαδεδομένη χρήση της στον εκδοτικό χώρο, δεδομένου ότι, όπως τόνισε «η γλώσσα είναι το τελευταίο οχυρό που έπεσε» και η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί πλέον να την υιοθετήσει ή να την αναπαραστήσει πειστικά.
Συνδέοντας τη διάδοση της Τεχνητής Νοημοσύνης σήμερα με το εκδοτικό τοπίο, η Gvantsa Jobava, Αντιπρόεδρος της Διεθνούς Ένωσης Εκδοτών (IPA), τόνισε, καταρχάς, ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη αποτελεί γενικώς θετική εξέλιξη και για το χώρο των εκδόσεων. Ταυτόχρονα, όμως, δημιουργεί και νέες προκλήσεις κυρίως σε σχέση με τον κίνδυνο που υπάρχει για τα πνευματικά δικαιώματα. Επέμεινε στην ανάγκη για διαφάνεια στον τρόπο με τον οποίο οι μεγάλες εταιρείες εκπαιδεύουν τις μηχανές τους, ενώ, τέλος, υπενθύμισε ότι πρέπει να υπάρξει εγρήγορση από τον εκδοτικό κόσμο παγκοσμίως ως προς την απόδοση των πνευματικών δικαιωμάτων, ώστε να περιοριστεί η συνήθης πρακτική των πειρατικών αντιγράφων που συνηθίζεται σήμερα.
Ο Γιώργος Χατζηβασιλείου, Δρ. Φιλοσοφίας και συγγραφέας, επιχειρώντας μια φιλοσοφική ηθική επισκόπηση για το παρόν και το μέλλον του βιβλίου, αναφέρθηκε στο Chat GPT και τον πιθανό κίνδυνο στο μέλλον οι άνθρωποι να μην είναι σε θέση να ξεχωρίσουν, αν ένα έργο τέχνης ή κείμενο προέρχεται από ανθρώπινο χέρι ή αποτελεί δημιούργημα της Τεχνητής Νοημοσύνης και επομένως να μην μπορούν να διακρίνουν τι είναι αλήθεια και τι όχι.
Ο επιεικής αλγόριθμος. Από την αριστοτελική σκέψη στην τεχνητή νοημοσύνη
Μια ενδιαφέρουσα συζήτηση πραγματοποιήθηκε με αφορμή το νέο βιβλίο του Νίκου Παρασκευόπουλου, Ομότιμου Καθηγητή της Νομικής Σχολής ΑΠΘ «Ο επιεικής αλγόριθμος- από την Αριστοτελική σκέψη στην Τεχνητή Νοημοσύνη», στο πλαίσιο της 20ής ΔΕΒΘ, σε διοργάνωση του Ινστιτούτου Νεοελληνικών Σπουδών.
Τρία μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κατά την εκδήλωση παρουσίασης του βιβλίου, φώτισαν τον τρόπο που η αριστοτελική σκέψη μπορεί να γονιμοποιήσει το σύγχρονο προβληματισμό για την αντιμετώπιση της Τεχνητής Νοημοσύνης σε θέματα που αφορούν το δίκαιο. Την εκδήλωση συντόνισε ο Γιώργος Παπαναστασίου, καθηγητής Φιλοσοφικής Σχολής ΑΠΘ, διευθυντής του Ινστιτούτου.
Ο Βασίλης Κάλφας, ομότιμος καθηγητής Φιλοσοφικής Σχολής Α.Π.Θ., χαρακτήρισε
σημαντικό το βιβλίο Νίκου Παρασκευόπουλου και πρωτότυπο σε σύλληψη και εκτέλεση, Στην εισήγησή του αναφέρθηκε στο πρώτο μέρος του βιβλίου, το οποίο όπως είπε «Θα μπορούσε να είναι μία καλή μονογραφία ακόμη και για την αρχαία φιλοσοφία αφού μελετά την έννοια της επιείκειας με άξονα τον Αριστοτέλη, αλλά πηγαίνοντας και στους προσωκρατικούς και στον Πλάτωνα». Ανέφερε επίσης ότι ο συγγραφέας μέσα από το βιβλίο θεωρεί ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να λειτουργήσει επιεικώς για την απόδοση της δικαιοσύνης.
Ο Άγγελος Κορνηλάκης, αναπληρωτής καθηγητής Νομικής Σχολής Α.Π.Θ.,στη δική του παρουσίαση αναφέρθηκε στα ερωτήματα του βιβλίου με κεντρικό, το αν συναντώνται ομαλά οι κλασσικές μέθοδοι νομικής εργασίας με τις σύγχρονες τεχνολογικά και προηγμένες. Για τη συνύπαρξη ανθρώπου και μηχανής επισήμανε: «Τα πιο δύσκολα συστήματα που μπορούν να οργανωθούν είναι αυτά που έχουν και άνθρωπο και μηχανή. Γιατί θα πρέπει ο ένας να προσαρμοστεί στον άλλον. Στη βιομηχανική επανάσταση ο άνθρωπος έπρεπε να προσαρμοστεί στην μηχανή. Τώρα όμως στην ψηφιακή επανάσταση προσπαθούμε τις μηχανές να τις προσαρμόσουμε στον άνθρωπο και να τις εξανθρωπίσουμε».Επίσης αναφέρθηκε στην επίδραση της Τεχνητής Νοημοσύνης πάνω στα νομικά και ως επιστήμη και ως κοινωνική πρακτική με έναν διττό τρόπο.
Σημαντικό Αριστοτελιστή χαρακτήρισε η Δήμητρα Σφενδόνη-Μέντζου, ομότιμη καθηγήτρια Φιλοσοφικής Σχολής Α.Π.Θ. – πρόεδρος ΔΙΚΑΜ, τον Νίκο Παρασκευόπουλο και προέτρεψε τους αναγνώστες να διαβάσουν το βιβλίο, γιατί και πολλά θα μάθουν, αλλά ταυτόχρονα θα δεχτούν και ερεθίσματα για να προβληματιστούν και να σκεφτούν πάνω σε αυτό το καυτό θέμα της εποχής μας. «Το σκεπτικό πάνω στο οποίο στηρίζεται όλη η ανάπτυξη του βιβλίου είναι το εξής: Πρόκειται για δύο πολυδιάστατους αλλά και μακρινούς μεταξύ τους τρόπους σκέψης, τους οποίους επιχειρεί ο συγγραφέας να συνδέσει μέσω της έννοιας της επιείκειας. Η πρόταξη του Αριστοτέλη κατά τον συγγραφέα θεωρείται απαραίτητη, κάτι που με βρίσκει σύμφωνη, γιατί ο Αριστοτέλης συνδυάζει τη θεμελίωση των επιστημών με την καλλιέργεια της ηθικής και των αρετών. Είναι γνωστή η συμβολή του Αριστοτέλη σε όλες τις επιστήμες. Και στην Τεχνητή Νοημοσύνη, όπως λέει και ο συγγραφέας, υπάρχει μία διεπιστημονικότητα», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Κλείνοντας, το λόγο πήρε ο συγγραφέας του βιβλίου Νίκος Παρασκευόπουλος και αφού ευχαρίστησε τόσο τους ομιλητές όσο και όλους όσοι βοήθησαν στην έκδοση του συγκεκριμένου βιβλίου, απάντησε στα ερωτήματα που του είχαν θέσει οι ομιλητές. Κλείνοντας την ομιλία του ανέφερε : «Η επιλογή του θέματος του βιβλίου μου έχει μέλλον. Από την μία είναι ο Αριστοτέλης που είναι διαχρονικός και από την άλλη η Τεχνητή Νοημοσύνη που είναι κάτι καινούργιο και θα διαρκέσει πολύ».
Το έγχαρτο βιβλίο στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης
Για τη σχέση έντυπου και ψηφιακού βιβλίου μίλησε και ο Υφυπουργός Πολιτισμού Χρίστος Δήμας με τον εκδότη Γιώργο Μουρούτη σε μία εκδήλωση που διοργάνωσε το Athens Bookstore Publications, στο πλαίσιο της Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης.
Για το θέμα ο Υφυπουργός μεταξύ άλλων ανέφερε:
«Η τεχνολογική εξέλιξη είναι ένα γεγονός, το οποίο δεν μπορούμε να το αγνοήσουμε ούτε να το πάρουμε αψήφιστα. Το να προσαρμοστούμε στις νέες τεχνολογικές εξελίξεις και στην επανάσταση που φέρνει σε όλους τους κλάδους της οικονομίας η τεχνητή νοημοσύνη, είναι απολύτως απαραίτητο. Θεωρώ ότι το βιβλίο όχι απλώς δεν κινδυνεύει, αλλά αξιοποιώντας τις νέες τεχνολογίες θα μπορέσουμε να ανακαλύψουμε και άλλες σημαντικές πτυχές του βιβλίου. Άρα το δίλλημα έγχαρτο ή ηλεκτρονικό βιβλίο μπορεί να υφίσταται, αλλά δεν θεωρώ ότι είναι ουσιαστικό δίλλημα – ή το ένα ή το άλλο. Και τα δύο έχουν χώρο. Και τα δύο είναι ωφέλιμα και για την κοινωνία. Όσον αφορά τα πνευματικά δικαιώματα, με τη χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης θα πρέπει η Ευρωπαϊκή Ένωση να δημιουργήσει ένα θεσμικό πλαίσιο που να προστατεύει τα δικαιώματα των δημιουργών».
Πηγή: https://www.oanagnostis.gr/techniti-noimosyni-logotechnia-vivliothikes-grammatismos-kai-alla-syzitiseis-stin-dethv/
